प्रमोदराज सेढाई
के तपाई या तपाईको परिवारबाट कोही चेलिबेटी भारत हुँर्दै तेस्रो देश जाने तयारीमा हुनुहुन्छ त्यसो हो भने सावधान एकपटक सोच्नुहोस कतै तपाई या तपाईकी चेली कमाई होइन नारकीय जीवन विताउन बाध्य बन्लान । अनि दलालको प्रलोभनमा परेर विदेश जान हिडेका चेली कमाई खान नभएर खसीबोकासरह बेचिएला नि । अहिले खुल्ला सीमानाको फाइला उठाउँदै तस्करको आँखा भारतबाट तेस्रो देशमा पुर् याउनेतर्फ आकर्षित भएको छ । गाउँका सोझा युवतीलाई पर्याप्त रकम कमाइने लोभमा पारेर मात्र होइन विवाह गरेको बाहना गरेर होस् या प्रेमको नाटक गरेर अथवा रोजगारीको लोभमा पारेर पराईलाई सुम्पनेहरु बढेका छन् । कुनै आधिकारीक निकायबाट नभई भारतबाट विदेशीने लोभमा परेका चेलीहरु अन्तत नारकीय जीवन भोग्न बाध्य बन्ने गरेका छन् । ऋणधन गरेर बल्लतल्ल गएका चेलीहरु विदेशिएपछि बेसहारा बन्ने गरेका छन् । दलालले अहिले सीमावर्ती शहर रक्सौलबाट रेलमार्फत दिल्ली मुम्बई पुर् याई त्यहाँ रकम सटही गरेपछि यु।ए।ई। कतार कुवेत ईराक साउदी अरव लगायतका देशमा घरेलु कामदारको रुपमा पठाउने गरेका छन् । घरेलु कामदार भनेपनि अन्तत यौन पेशा अगाल्न बाध्य हुने गरेका छन् । दलालहरुले नेपालबाटै र नभएपनि भारतबाट नक्कली पास्रपोर्ट बनाउँछन् र भारत पुर् याएपछि त्यहाँ आएका खाडी देशका दलालहरुको जिम्मा लगाएर मोटो रकम लिएर नेपाल फर्कनछन । अनि पुन अन्य चेलीको खोजी गर्ने तयारीमा जुट्छन । हुन त सीमावर्ती क्षेत्रमा विभिन्न संंघ। संस्थाहरुले नेपाली चेलीहरुलाई विदेशिनबाट रोक्ने पहल नगरेका होइनन तर त्यो पर्याप्त बन्न सकेको छैन । भारतको सीमावर्ती शहर रक्सौलस्थित सेवा सतर्कता केन्द्रले रेल तथा बसहरुमा नियमित चेक जाच गरी नेपाली चेलीहरुलाई बिदेशिनबाट रोकी उद्दार गरी नेपाल पठाएको संस्थाका निर्देशक सुमन पासवानको भनाई छ । बीरगंज रक्सौलको सिमावर्ती क्षेत्र ईनर्वामा गैर सरकारी संंस्था माईती नेपालले पनि नेपाली चेलीहरुलाई विदेशिन नदिन कर्मचारी खटाएको छ । माईती नेपालले सन २००८ मा २३२ जना यस वर्ष अक्टोवरसम्म १७६ जना चेलिको उद्दार गरिसकेको जनाएको छ । माईती नेपाल बीरगंज अध्यावधिक गृह प्रमुख संगीता पुरी रोजगारको प्रलोभनमा परेका युवतीहरु फस्ने गरेको बताउनुहुन्छ । नेपाल भारतका सुरक्षाअधिकारीहरुको बैठक पटक पटक बसेपनि व्यवहारमा भने कार्यान्वयन हुन सकेको छैन । जसका कारण बेचविखनको व्यथा उस्तै छ । भारतमा नेपाली चेलीले भोग्नुपरेको दर्दनाक अवस्थाको नाटक कथा र साहित्यहरु धेरै कोरिएपनि यो रोक्न र बेचिएकालाई उद्दार गर्न सरकारले ठोस पहल गर्न सकेको छैन । नेपाली चेलीहरुको मात्र कहाँ हो र कलिला बालबालिका समेत भारत पुर् याइने गरिएको छ ।
मोलमोलाई भारत गन्तव्य खाडी
कति बालिकाहरु नेपालबाट बेचिए या चोरिए भन्ने एकिन तथ्यांक छैन । पसा्र प्रहरी प्रमुख सुवोध घिमिरे सीमावर्ती क्षेत्रमा प्रहरीले चेलीबेटी बेचबिखन रोक्न सकि्रय रहेको र सफलता मिलेको दाबी गर्नुहुन्छ । मानव बेचबिखन तथा ओसार पसार अपराधलाई प्रभावकारी रुपमा नियन्त्रण गर्न विशेष ऐनको रुपमा जीउ मास्ने बेच्ने कार्य ऐन २०४३ को प्रावधानलाई जोगाउन नै सरकारलाई गाह्रो पर् यो । यो अवस्थामा तत्कालिन सरकारलॆ जीउ मास्ने बेच्ने कार्य विधेयक२०५८ फागुन १० गते तत्कालिन संसद्मा दर्ता सम्म गर् यो । गैर कानुनी रुपमा भारत हुदै खाडी देश पुर् याउने नयाँ बाटोबारे सरकार जानकारी भएपनि कानमा तेल हालेर बसेको छ ।
जस्ताभन्दा सस्ता छोरी
मेलम्ची । यो नाम सँग अपरिचित कमै होलान् । यही मेलम्ची बजारबाट करिव आठ घण्टाको पैदल दुरीमा रहेको छ इचोक गाउँ । अझै पनि यो गाउँमा दश बर्षभन्दा माथि २०- २२ बर्षसम्मका युवती भेट्टाउन मुस्किल पर्छ । छोरी बेचेर जस्ताले घर छाउने बाउआमा यहाँ धेरै छन् । तामाङ समुदायको बस्ती अत्यन्तै विकट बाटो र बर्षभरि मेहनत गर्दा छ महिनासम्म पनि जहान बच्चा पाल्न धौ धौ हुने बाध्यता । अभिभावकहरु आपुना नानीहरुलाई विद्यालयभन्दा बढी गोठालो र खेतालो पठाउन रुचाउँछन् । उमेर पुगेपछि आफ्नै छोरी र पत्नी समेत बेच्ने अभिभावक यहाँ छन् । इचोक गाउँको परिचय यही हो । तर कलंक मेटाउन यहाँका केही युवा बर्षौंदेखि संघर्ष गरिरहेका छन् । तर चुनौति कम छैन् ।
पाल्साङ तामाङ । चेलिवेटी वेचविखन रोक्न यिनी एक्लै लागेको एकदशक नाघेको छ । यो बीचमा तामाङ्लाई खुकुरी हान्न खोज्नेहरु पनि धेरै देखिए । मामा-चेला फुफुचेल्ाी विवाह गर्नुपर्ने समुदायमा जन्मेका पाल्साङले शुरुका केही बर्ष गाउँमा केटी नपाएर विवाह नै गरेनन् । अहिले पाल्साङलाई साथ दिने धेरै छन् । यो गाउँबाट घाँस दाउरा गर्न जंगल गएका धेरै युवती चरनमा रहेको गाईबस्तु र डोको नाम्लो जंगलमै छाडेर ठूलो शहर पुगेका छन् । इचोकमा मुम्बईलाई ठूलो शहर भनेर चिन्ने धेरै छन् । गाउँबाट चेली हराउँछन् । मुम्वईलगायतका शहरबाट फर्केका धेरै युवती गाउँमै एड्स लागेर मरेका छन् । थुप्रै युवती एड्सका विरामी छन् । यति हुँदाहुँदै पनि गाउँबाट युवती हराउने क्रम रोकिएको छैन् । गाउँमा आएको समान्य चेतनाले युवतीहरु बम्वईको सट्टा खाडी मुलुक जान थालेका छन् । र यसको असर आसपासको गाउँमा परेको छ । स्थानीय अगुवाहरु युवतीलाई दलालले वैध बाटोबाट पासपोर्ट बनाएर कुवेत कतार लगायतका देशमा लैजाने गरेको दृष्टान्त सुनाउँछन् । संघसंस्थाको निगरानी बढेपछि दलालले बाटो फेरेका छन् । अहिले पनि दिनहँु २० २५ जना युवतीले जिल्ला प्रशासन कार्यलय चौताराबाट पासपोर्ट बनाउने गरेका छन् । हरेक क्षेत्रमा देखिएको राजनीतिक हस्क्षेप र संरक्षणका कारण गाउँमा दलालको मनोवल बढेको हो । यही गाउँ हो जहाबाट गरिवी र अभाव सहन नसकी कुवेत पुगेकी डोल्मा शेप्ार्ा अहिले उद्धारका पर्खाइमा कुवेतको जेलमा थुनिएकी छन् । थाहा छैन यो क्रम यसैगरी मौलाउँदै र संगठित हँुदै जाने हो भने कति डोल्माहरु खाडी मुलुकमा जेल्ामा थुनिने छन् । यो बिडम्बना पूर्ण घटना रोक्न गम्भीर बन्नुपर्ने सरकारले इचोक ज्ास्तो बत्तिमुनिको अँध्यारो बस्तीमा कहिले चेतनाको दियो बल्ला अहिलेको पर्खाइ यही नै हो । हिमकन्याको ब्यापारमा नेपालले विश्वमै कुख्याती कमाएको छ । नेपाल सरकार आफ्ना नागरिक प्रति गम्भिर नभएकै कारण यो समस्या उब्जिएको हो । आँखाभरि ठूलाठुला सपना र जीवनका रहरलाग्दा अकांक्षा बोकेर शहर पुगेका धेरै युवती अन्जानमै बेचिने गरेका छन् । बढ्दो महंगी बेरोजगारी समस्या सामाजिक बिचलन र ११ बर्ष सम्म चलेको द्धन्दले गर्दा धेरै युवतिले घर छाड्ने क्रम अहिलेसम्म रोकिएको छैन । बेचिएका र बेचिने संजालमा फसेका महिलालाई उद्धार गर्ने नाराका साथ यहाँ अस्ांख्य गैरसरकारी संस्था खुलेका छन् । तर एउटै लक्ष र उद्देश्य बोकेका संस्थाकाबीचमा समन्वय हुन सकेको छैन । विभिन्न अनुसन्धानले देखाए अनुसार नेपालबाट युवती बेचविखन हुने सजिलो थलो अहिले क्याविन रेष्टुरेण्ट र गेष्टहाउस बनेका छन् । दैनिक ग्राहकको रुपमा क्याविन रेष्टुरेण्ट तथा रात्रीक्लवमा जाने र विभिन्न प्रलोभन देखाएर युवतीलाई तेस्रो मुलुक पुर् याउने गिरोह पनि अहिले राजधानीमा पनि कृयाशिल रहेको छ । यसअघि छिमेकी मुलुक भारतमा बेचिने नेपाली युवती अहिले श्रमिकका नाममा खाडी मुलुकमा बेचिन थालेका छन् । दलालले पासपोर्ट बनाएर वैध रुपमै महिला बेच्न थालेका छन् । इचोक मात्र हैन इचोक ज्ास्ता अनगन्ति बस्ती छन् । रसुवा धादिङ नुवाकोट काभ्रेका विकट ठाउँ पनि चेलिबेटी बेचविखनबाट प्रभावित छन् । समाजमा गरिबी बढेपछि यस्ता विकृति सामान्य हुने निश्चित छ । तर मान्छेको खसीबोकासरह विक्री भएको दृश्यले न सरकारलाई तातो लागेको छ न संघसंस्थाहरुको काम प्रभावकारी बन्न सकेको छ ।
दक्षिण एशियामा शरीर बेच्नेको बिगबिगी
दक्षिण एसियामा वेश्यावृत्तिका लागि वार्षिक डेढ लाख महिला बेचिने गरेको तथ्यांक छ । विभिन्न तत्थ्याङ्क अनुसार प्रति वर्ष पाँच देखि सात हजारसम्म नेपाली महिलाहरु बेचबिखनको शिकार हुने गरेका छन् । अन्तर्राष्ट्रिय श्रम संगठनले गरेको अध्ययन अनुसार प्रति वर्ष बाह्र हजार नेपाली महिला मानव बेचविखन तथा ओसार पसारका शिकार भइरहेका छन् । अहिले दुई लाखभन्दा बढी नेपाली चेली भारतीय वेश्यालयमा नारकीय जीवन बिताउन बाध्य रहेको अनुमान छ । वेश्यालयबाट उद्दार गरिएकाहरु समेत समाजमा पुर्नस्थापित हुन कठिन हुने गरेको छ । यस्ाले आत्महत्या समेत बढाएको छ । नेपालमा बार्षिक कति चेलीको उद्दार गरिएभन्नेबारे सरकारी तथ्यांक छैन । कानुनी मात्र होइन चेलेबेटी बेचबिखनको अपराधको मानवता बिरुद्वको अपराध पनि हो । यस्तो कार्यले प्राथमिकता पाउनु नेपाल र नेपालीको कलंक पनि हो । बिश्व जनसंख्या कोषले निकालेको तथ्याङक अनुसार भारतमा मात्र झण्डै १ लाख नेपाली युवती बेचिएका छन् र यो संख्या वर्षेनी १० हजारको दरले बढ्दो छ । बेचिएका ७५ प्रतिशत महिला अविवाहित हुने गरेका छन् भने २० प्रतिशत विवाहित र ५ प्रतिशत १५ वर्ष मुनिका रहेको चेलीबेटी बेचबिखनसम्बद्व संघसंस्था र सरकारको अनौपचारिक तथ्यांक छ । त्यस्तै नेपालमा अत्यधिक चेलिबेटी बेचबिखन हुने भनेर २६ जिल्ला सूचीकृत हुनुले पनि नेपाल चेलीबेटी बेचबिखनमा बद्नाम भएको बुझ्न कठिन छैन । भारतको प्रमुख यौन नगरी मुम्बईमा ६० प्रतिशतभन्दा बढीको संख्यामा पुगेका नेपाली चेलीहरुको संख्या अहिले तेस्रो देशमा तस्करी बढेपछि ४० को हाराहारीमा मात्र आएको अनुमान गरिएको छ । नेपाली चेलीहरु मुम्बईको चर्चि बेश्यालयहरु कमाठीपुरा शुक्लाजाजी स्ट्रीट ग्य्राण्डरोड भिवण्डी नेरुल लगायतका रेड लाइट एरियामा भन्दा तेस्रो देशमा नेपाली चेलीको बेचबिखन गर्दा झण्डै दोब्बर आउने भएपछि तेस्रो देशमा जान थालेका छन् । मुम्बईमा मात्र होइन पुना लगायतका स्थानमा पनि नेपाली चेलीले वर्षौंदेखि दर्दनाक जीवन विताइरहेका छन् । अझ १८ वर्षभन्दा पनि कम उमेरका नेपाली चेलीबेटीहरु राखिएका छन् या तस्करी गरिएका छन् । विश्वमा बढ्दो खुला संस्कृति र द्वन्द्वका कारण मानव वेचविखन बढेको हो । यो समस्या नेपालमा मात्रै नभएर दक्षिण एशिया मै प्रकोपाका शैलीमा बढेको छ । नेपाल त झन महिला र बालबालिका वेचविखन हुने अग्रणी देश मानिन्छ । एउटा चेलीबाट भारतीयले पाँच वर्षमा २० देखि २५ लाखसम्म कमाउने भएपनि त्यहा बेचिएका नेपाली चेली भने धेरैमा ७५ हजारसम्ममा विक्री हुन्छन् । भारतमा पाँच वर्षअघि जम्मा ४० हजारको हाराहारीमा भएपनि अहिले तेस्रो देशमा लाने क्रम बढेपछि भारतमा नेपाली चेलीको मूल्य बढेको जनाइएको छ । अझ दुखद कुरा त के छ भने यौन व्यवसायमा फसाइएका युवती उद्दारपछि पनि घर फर्केर पुनस्र्थापित हुन निकै कठिन हुने गर्दछ । स्रोतहरुका अनुसार मुम्बईमा धेरै नेपाली युवतीले कोठी चलाएर नेपाली युवतीलाई यौन व्यवसायमा लगाइरहेका छन् । नेपाली चेलिबेचबिखन गर्ने प्रमुख गिरोह आफु सोझै डिल नगर्ने र दलालीलाई कमिसनबाट नेपाली चेली ल्याउन लाउने भएकाले सधैं सुरक्षित बनेका छन् ।
